Một nghệ sĩ người Nhật đã tìm thấy giá trị của ”rác thải điện tử”

Nghệ sĩ Nagasaka Mago ở Tokyo đang nhận được rất nhiều sự chú ý vào cuối năm 2020. Bất chấp đại dịch toàn cầu, 2 cuộc triển lãm của anh ở Nhật Bản vào năm ngoái thu hút nhiều khách tham quan hơn dự kiến.

Ảnh https://www3.nhk.or.jp/

Anh Nagasaka Mago lấy cảm hứng từ những người làm việc tại các bãi rác thải điện tử lớn nhất thế giới ở Tây phi. Nghệ sĩ sử dụng rác thải điện tử trong các tác phẩm của mình và lấy lợi nhuận để hỗ trợ các cộng đồng thu nhập thấp, chẳng hạn như cung cấp mặt nạ phòng khí độc cho người lao động và điều hành một ngôi trường miễn phí cho trẻ em.

Nagasaka Mago biến giấc mơ của mình thành hiện thực và cải thiện cuộc sống của nhiều người, nhưng vẫn chưa dừng lại ở đó.

Thay đổi khi tới Ghana.

Giờ đây khi đang ngồi trong một studio lớn ở khu Ginza cao cấp của Tokyo, anh Nagasaka Mago 36 tuổi có thể bật cười khi nói về những khó khăn trong quá khứ. Anh nhớ lại.

”Khi 20 tuổi, tôi không có một xu dính túi, tất cả những gì tôi muốn làm là chỉ vẽ tranh thôi, nhưng những tác phẩm của tôi không bán được. Lúc đó tôi sống cùng mẹ, bà là mẹ đơn thân và vẫn đang đi làm. Mẹ nói rằng tôi là kẻ vô dụng”.

Ảnh https://www3.nhk.or.jp/

Không phải khi đó anh không có tài cán gì, anh từng được đề nghị biểu diễn vẽ trực tiếp tại các điểm công cộng và sáng tạo tác phẩm cho những trung tâm thương mại. Nhưng đó vẫn chưa phải điều nghệ sĩ mong muốn.

Để tìm kiếm câu trả lời và nguồn cảm hứng, anh Mago quyết định đi du lịch nước ngoài, anh cho biết ”Tôi kiếm tiền du lịch bằng cách bán điện thoại di động”.

Một ngày nọ, anh sững sờ khi nhìn thấy bức ảnh tạp chí chụp một cô bé đang nhặt rác giữa núi rác khổng lồ, anh nói ”Vì lớn lên ở Nhật Bản nên tôi chưa bao giờ biết mọi người sống như vậy”.

Mago đã lên Internet tìm kiếm những địa điểm tương tự, và thấy Agbogbloshie ở Ghana thu hút mình nhất. ” Tôi tự nhủ rằng, tôi phải đến đó”. Cứ thế, anh đã bắt đầu một hành trình thay đổi vĩnh viễn cả cuộc đời và các tác phẩm của mình.

Nghĩa trang của rác thải điện tử.

Agbogbloshie thực ra là biệt danh của một khu vực nằm không quá xa trung tâm thủ đô Accra của Ghana. Ở đó có một khu chợ lớn bán thực phẩm giá rẻ, tuy nhiên những người dân từ thành phố tới đây thường chỉ tới chợ chứ không mấy khi đi đến khu ổ chuột lớn. Đặc biệt du khách lại càng không đến đó.

Nhưng anh Mago lại tìm tới khu ổ chuột, anh nói rằng những lời chế nhạo từ người dân đại phương ngày càng nhiều, và thừa nhận rằng việc anh không hiểu họ nói gì có lẽ lại là cái may. Nhưng một người đàn ông trẻ tuổi tốt bụng đã chỉ cho anh đi xung quanh bãi rác.

Ảnh https://www3.nhk.or.jp/

Mago nhớ lại: ”Chỉ nói về quy mô thôi đã thật đáng kinh ngạc rồi, khói bốc lên từ mặt đất và mùi khủng khiếp bao trùm không khí”. Dù đã đeo mặt nạ phòng khí độc, anh vẫn cảm thấy đau đầu.

Sau đó anh Mago kết bạn với một nhóm nam thanh niên có biệt danh ”những cậu bé đốt rác”. Cái tên này được xuất phát từ việc các cậu bé đốt dây cáp và thiết bị để lấy đồng. Trong suốt 12 tiếng mỗi ngày, các em hít vào một lượng lớn khói độc gây nguy hiểm tới tính mạng.

Nhìn vào đống rác thải, Mago nhớ lại về những thứ anh từng sở hữu rồi vứt đi mà không hề suy nghĩ, máy tính cá nhân, trò chơi Video, điện thoại di động và nhiều thứ khác nữa. Anh nghĩ rằng chúng có thể đang nằm trong một núi rác như thế này, một nơi mà trẻ em đi bới cả ngày để tìm kiếm thứ gì đó có thể đem bán.

Mago đã ở lại Agbogbloshie trong 9 ngày, trước khi rời đi, một cậu bé ”đốt rác” hỏi anh có bao giờ quay lại nữa không?, và nếu có thì hãy mang theo những chiếc mặt nạ phòng khí độc như anh đeo khi đó. Cậu bé nói, bởi vì ”Chúng tôi không muốn chết sớm”.

Mago nói rằng anh sẽ quay lại, tuy nhiên ”Tôi không có một xu dính túi, vì vậy tôi hỏi xem có thể mang về một ít phế liệu mà họ không cần hay không”. Cuối cùng anh đã mang 50kg phế liệu về Nhật Bản. Sau đó anh bắt đầu dùng chúng để sáng tạo nghệ thuật.

”Vị thần nghệ thuật đã mỉm cười với tôi”.

Tác phẩm đầu tiên của anh Mago từ khi ở Ghana về khắc hoạ một ”cậu bé đốt rác” biến dần thành nhựa. Anh vô cùng ngạc nhiên khi tác phẩm được bán với giá hơn 5,000 USD. Mago đã mua vé quay lại Agbogbloshie và thuyết phục 1 công ty quyên góp 250 mặt nạ phòng khí độc.

Ảnh https://www3.nhk.or.jp/

Tác phẩm đầu tiên của anh Mago khi sử dụng rác thải điện tử được bán với giá 5,000 USD.

Năm tháng sau, anh quay lại Agbogbloshie, phân phát mặt nạ phòng độc và lấy thêm phế liệu cho các tác phẩm của mình.

Hiện tại Mago vẫn nhận những chuyến hàng phế liệu không ai cần định kỳ từ Agbogbloshie, anh nói.

”Tôi không hiểu vì sao mình tồn tại trên hành tinh này, tôi cũng hiểu lý do vì sao tác phẩm của mình không bán được khi còn trẻ. Khi đó tôi không tin vào sức mạnh của nghệ thuật, giờ tôi nhận ra rằng nghệ thuật có thể giúp ích cho mọi người. Vị thần nghệ thuật đã mỉm cười với tôi và ban cho tôi sức mạnh đó”.

Ảnh https://www3.nhk.or.jp/

Các cuộc triển lãm mà anh tổ chức vào năm ngoái đã diễn ra tại 2 trung tâm thương mại lớn ở Osaka và Nagoya. Những tác phẩm tuyệt vời của anh mê hoặc người tới xem, nhiều khách hàng nói rằng mục tiêu của anh Mago là lý do họ quyết định đặt mua tác phẩm.

Những người mua các tác phẩm nghệ thuật của anh Mago cho biết, họ luôn ủng hộ những hoạt động của anh ở Ghana.

Cho trẻ em một cơ hội.

Những ngày gần đây, anh Mago theo đuổi cái mà anh gọi là ”chủ nghĩa tư bản bền vững”. Anh giải thích về vòng tuần hoàn này, trong đó cách mà rác thải trở thành tác phẩm nghệ thuật có giá trị. Tác phẩm có thể bán lấy lợi nhuận, rồi phần tiền đó được dùng cho một ngôi trường miễn phí mà anh lập ra ở Ghana, hoặc trả lương cho những người thu gom, xử lý và vận chuyển phế liệu tới Nhật Bản cho anh.

Ảnh https://www3.nhk.or.jp/

Hơn thế nữa, những đứa trẻ ở Ghana cũng tự sáng tạo nghệ thuật của riêng mình, những tác phẩm này có thể được bán ở Nhật Bản, và một phần lợi nhuận có thể hỗ trợ gia đình các em.

Mago nói. “‘ Tôi phải thừa nhận mình là một con người đầy tham vọng và lòng tham. Chúng ta không thể sống như những ẩn sĩ. Ngay cả khi chúng ta tiếp tục sản xuất và tiêu dùng, thì ít nhất chúng ta cũng nên làm thế theo một cách bền vững”.

Ảnh https://www3.nhk.or.jp/

Anh Mago gọi đó là thời kỳ khai sáng, cơ hội để tìm kiếm ”sự cân bằng lý tưởng giữa kinh tế, môi trường và sáng tạo nghệ thuật”.

Ngoài nghệ thuật, anh còn đặt mục tiêu gây quỹ lớn để xây dựng một nhà máy tái chế thân thiện với môi trường ở Agbogbloshie. Bằng cách đó, bạn bè của anh ở đó sẽ không phải gặp nguy hiểm về sức khoẻ của mình, và có thể kiếm đủ tiền cho tất cả trẻ em đi học. Do đại dịch đã hơn 1 năm anh Mago vẫn chưa thể quay lại Ghana, nhưng anh đã tạo ra hàng trăm bức tranh và tác phẩm điêu khắc mới.

Anh Nagasaka Mago cười nói. ”’ Tôi đã hứa với tất cả bạn bè của mình ở Ghana rằng tôi sẽ quay lại nhiều lần để đạt được mục tiêu của mình. Tôi sẽ giữ lời hứa của mình”.

• môi trường
• rác điện tử
• tác phẩm nghệ thuật