Câu chuyện về những “ngôi nhà ma” sống lại ở Nhật Bản

Anh Shoji Kawashima sống ở vùng Higashimurayama ngoại ô Tokyo chia sẻ câu chuyện về “ngôi nhà ma” mà cha mẹ anh để lại.

Năm 2014 cha mẹ anh Shoji qua đời, để lại ngôi nhà hơn 60 năm tuổi, nằm trên trục đường chính của thành phố. Phần lớn lớp gạch bên ngoài đã bong tróc hết, nhà đã xuống cấp đến mức nếu gặp động đất có thể sập.

Anh Shoji Kawashima không biết phải xử lý căn nhà như thế nào.

Mối quan tâm của Kawashima cũng là vấn đề khiến Chính phủ Nhật Bản đau đầu suốt 20 năm. Tại các vùng dân cư thưa thớt có hàng triệu ngôi nhà bỏ hoang tạo thành khung cảnh hoang tàn. Xung quanh những ngôi nhà này có nhiều câu chuyện đồn đại đáng sợ liên quan đến ma quỷ.

Trong cuộc khảo sát về nhà ở và đất đai do Cục Thống kê Nhật Bản thực hiện năm 2018 cho thấy, từ năm 1973, tổng số nhà của nước này đã nhiều hơn số hộ gia đình và tỷ lệ nhà bỏ trống là 5,5%. Đến năm 2018 con số này tăng lên 13,6%, tức là có 54 triệu hộ gia đình, nhưng có tới 62,41 triệu ngôi nhà.

Theo dự đoán của Viện nghiên cứu Nomura, công ty tư vấn và nghiên cứu kinh tế lớn nhất Nhật Bản, nếu xu hướng này tiếp tục đến năm 2038, hơn 30% nhà ở sẽ bỏ hoang, đến năm 2040, diện tích nhà trống sẽ tương đương Hokkaido, hòn đảo lớn thứ 2 của Nhật Bản.

40 năm sau chiến tranh, nền kinh tế Nhật Bản phát triển vượt bậc, Chính phủ đưa ra một số chính sách ưu đãi cắt giảm thuế đối với đất ở. Thanh niên thời đó sau khi tìm được việc làm đã lao vào làm việc hùng hục, mức lương tăng đều đặn. Nhiều người ra ngoại thành mua nhà đất tích luỹ vì cho rằng ”đất lúc nào cũng tăng giá”.

Thế nhưng ngược với suy đoán của nhiều người, vào những năm 90, giá bất động sản rơi vào tình trạng trì trệ cùng với sự sụp đổ của nền kinh tế bong bóng.

Những bất động sản ở vùng quê trước kia được mua để tích trữ ngày càng xuống cấp do không có người ở, những đứa trẻ chuyển đến thành phố và ở lại đây làm việc.  Vào năm 1950 chỉ có 53% dân số sống ở thành thị, nhưng đến năm 2014 con số này đã tăng tới 93%. Bất động sản nông thôn liên tục mất giá và không ai quan tâm đến.

Năm 2009 dân số Nhật Bản đạt đỉnh 128,5 triệu người, sau đó giảm với tốc độ 200,000 người mỗi năm. Đất nông thôn lúc này rất rẻ nhưng thế hệ trẻ, những người được thừa kế nhà lớn ở vùng nông thôn, cũng không muốn bỏ một số tiền lớn để bảo trì. Kể từ đó ngày càng xuất hiện nhiều câu chuyện về những ”ngôi nhà ma” xuất phát từ các bất động sản bỏ hoang này.

Những căn nhà bị bỏ hoang dần trở thành mối nguy hiểm tiềm ẩn cho người dân địa phương.

Không bàn đến ma quỷ, cỏ dại mọc um tùm là nơi ẩn náu của các loài sâu bọ gây hại, lá rơi vương vãi trên đường có thể gây phiền phức cho hàng xóm. Những công trình đổ nát là nơi cư trú của mối, gián. Mọt đục tường gây ra hiện tượng nhà sập bất ngờ. Chưa kể đây còn là địa điểm lý tưởng cho những cuộc xâm nhập trái phép, đốt phá,…

Chính sách đăng ký bất động sản hiện hành và thuế bất động sản của Nhật Bản đã khiến số lượng ”ngôi nhà ma” ngày càng gia tăng.

Nếu Chính quyền địa phương muốn phá bỏ, bắt buộc phải liên hệ với những người thừa kế của ngôi nhà. Bước này cực kỳ mất thời gian, vì người thừa kế có khả năng sống ở khu vực khác, thậm chí ở nước ngoài. Đồng thời thủ tục đăng ký thừa kế cũng rất phức tạp.

Ngay cả khi việc đăng ký thừa kế hoàn thành, rắc rối vẫn chưa hết. Đối với chủ nhà thì những ”ngôi nhà ma” chỉ còn là “món đồ cũ” mà không ai muốn phải giải quyết. Mọi người thường không muốn tốn thời gian và sức lực để dọn dẹp, chưa nói đến việc bỏ tiền ra cải tạo một căn nhà chẳng thể cho thuê hay bán. Hơn nữa thuế đất trống lại bị ”đánh” cao gấp 6 lần so với đất xây dựng nhà ở. Không ai sẵn sàng bỏ ra 1 triệu Yên phí phá dỡ để chịu thuế gấp 6 lần như vậy.

Để ngăn chặn tình trạng gia tăng ”nhà ma”, Nhật Bản đã tiến hành cải cách chính sách. Năm 2014 ”Luật về các biện pháp xử lý nhà hoang” được ban hành. Theo luật này, những ngôi nhà trống có nguy cơ sập đổ hoặc gây ra các vấn đề vệ sinh không còn bị đánh thuế cao.

Luật cũng cho phép chính quyền địa phương hướng dẫn chủ sở hữu cải tạo và sử dụng nhà linh hoạt. Tháng 4 năm nay, luật thừa kế nhà ở cũng được đơn giản hoá.

Tuy nhiên chính sách này không thu hút được sự chú ý của mọi người. Theo ”khảo sát quốc gia với chủ sở hữu nhà” do công ty bất động sản Kachitasu thực hiện vào tháng 8 năm nay, 76,8% chủ sở hữu cho biết họ không biết về việc đăng ký thừa kế bắt buộc và 66,7% nói rằng chưa bao giờ thảo luận vấn đề này với thành viên trong gia đình.

Dịch bệnh Covid-19 đã “hồi sinh” những căn nhà ma như thế nào?

Theo báo cáo của tạp chí kinh tế Tokyo Keizai, kể từ khi dịch Covid-19 bùng phát vào đầu năm 2020, số người làm việc ở nhà tăng nhanh chóng, không gian gia đình bị hạn chế, vấn đề trẻ em làm ổn ảnh hưởng hàng xóm được quan tâm hơn. Sự suy giảm về năng lực kinh tế làm tăng gánh nặng vay nợ nếu mua nhà thành phố, mọi người bắt đầu tính đến việc chuyển ra ngoại ô, vùng quê sống trong căn nhà của cha mẹ để lại.

On-Co, một công ty bất động sản ở miền Đông Nhật Bản đã mở dịch vụ mới chuyên giúp đỡ những người có nhu cầu tìm kiếm và cải tạo ”những ngôi nhà ma”.

”Điều đầu tiên chúng tôi làm là tìm hiểu khách hàng muốn gì, sau đó sẽ tư vấn và cải tạo nhà giúp gia chủ” Mizutani Takeshi, Chủ tịch của công ty cho biết. 

Để ngăn ngôi nhà đầy ắp kỷ niệm rơi vào tình trạng bỏ hoang, Shoji Kawashima đã tìm đến một công ty xây dựng ở địa phương, với hy vọng sẽ cho thuê lại sau khi sửa chữa. Công ty này đã biến căn ”nhà ma” của Shoji Kawashima thành một nhà hàng nhỏ có 3 phòng chính, một phòng trưng bày, một phòng đọc sách và phòng được trang bị bếp cùng sân vườn, nơi mọi người có thể nghỉ ngơi và thưởng thức đồ ăn.

Nhìn những đứa trẻ dạo chơi trong vườn, Shoji Kawashima như nhìn thấy quá khứ của mình, ”Thật may mắn khi chúng tôi đã gìn giữ được những kỷ niệm và tình yêu quê hương bằng việc bảo vệ căn nhà kỷ niệm này.”

Ito Kenichi, người sở hữu một ”ngôi nhà ma” khác ở thành phố Kamakura, cũng làm điều tương tự như Shoji Kawashima.

Tháng 3 năm nay, Ito Kenichi nghỉ việc ở công ty, sau đó anh biến ”ngôi nhà ma” của mình thành một văn phòng chung, để mọi người có thể làm việc trong thời gian dịch bệnh, đồng thời thường xuyên tổ chức các hội thảo khác nhau tại đây.

”Do dịch bệnh, tôi suy nghĩ lại về giá trị của truyền thống, vì vậy tôi đã mở cửa ngôi nhà để mọi người có thể tụ tập trò chuyện hàng ngày” anh nói.

• nhà ma