Chính sách tự nguyện nghỉ hưu sớm, nỗi lo mới đối với lao động lâu năm của Nhật Bản

Tác động kinh tế của cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu đang đẩy nhiều doanh nghiệp Nhật Bản vào thế khó, buộc họ phải điều chỉnh lại nhân sự bằng cách giảm tiền lương thông qua chương trình tự nguyện nghỉ hưu sớm.

Theo công ty nghiên cứu tín dụng tư nhân Tokyo Shoko Research, trong 2 năm liên tiếp đã có ít nhất 80 công ty niêm yết của Nhật Bản đưa ra chính sách tự nguyện nghỉ hưu sớm để giảm chi phí tiền lương phải trả cho nhân viên. Đây cũng là năm thứ 2 kể từ sự kiện 93 công ty niêm yết đề ra chính sách tương tự vào năm 2020, khi cuộc khủng hoảng Covid-19 gây ảnh hưởng nặng nề đến tình hình kinh doanh.

Năm 2020, 18,635 người Nhật chọn nghỉ hưu sớm trên toàn nước Nhật, đến năm 2021 con số này là 15,000 người. Đây là lần đầu tiên kể từ khoảng thời gian 2002 đến 2003, hơn 15,000 người lao động Nhật Bản quyết định nghỉ hưu sớm trong 2 năm liên tiếp.

Tuy nhiên, con số thực tế chắc chắn cao hơn rất nhiều vì nghiên cứu của Tokyo Shoko Research không bao gồm các doanh nghiệp nhỏ và các tổ chức chưa niêm yết khác.

Nhưng đại dịch không phải là tác nhân duy nhất, xu hướng toàn cầu cũng tạo ra một sự thay đổi lớn trong cách thức hoạt động của các công ty lớn.

Những công ty thuộc ngành công nghiệp ô tô và hoá dầu hiện đang cân nhắc lại chiến lược của mình theo xu hướng toàn cầu, nhằm giảm lượng khí thải Carbon, mục đích ngăn chặn hậu quả thảm khốc của sự nóng lên toàn cầu.

Ví dụ, Honda Motor mặc dù đã báo cáo lợi nhuận ròng tăng 40% trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2021, nhưng công ty vẫn tiếp tục chương trình nghỉ hưu sớm từ mùa Xuân 2022 cho nhân viên từ 55 tuổi trở lên. Điều này dẫn đến hơn 2000 nhân viên của Honda phải nghỉ hưu sớm. Đó là kết quả của việc công ty đưa ra quyết định bỏ kinh doanh các loại xe chạy bằng khí đốt và chỉ bán các loại xe chạy bằng pin hoặc điện vào năm 2040. Honda nằm trong số 5 công ty lớn dư thừa ít nhất 1,000 lao động vào năm 2021.

Một công ty khác có tên tuổi lớn trong lĩnh vực thuốc lá là Japan Tobacco, mặc dù hãng này dự báo doanh thu và lợi nhuận sẽ tăng trong năm tài chính kết thúc vào tháng 12, nhưng vẫn áp dụng chính sách tình nguyện nghỉ hưu sớm.

Nhu cầu tiêu thụ thuốc lá tại Nhật Bản hiện tại đang giảm dần và doanh số bán hàng cũng ít có triển vọng phục hồi. Japan Tabacco đặt mục tiêu 3,000 người lao động nghỉ hưu sớm như một phần của nỗ lực tái cơ cấu, trong khi vẫn ghi lợi nhuận cao. Công ty cũng thông báo đóng cửa 02 nhà máy ở Kyushu, dẫn đến tình trạng 400 nhân viên mất việc làm.

Vào năm 2020, lĩnh vực may mặc đứng đầu về việc áp dụng chính sách nghỉ hưu sớm. Đến năm 2021, 9 nhà sản xuất thiết bị và 7 doanh nghiệp trong lĩnh vực dịch vụ, bao gồm cả du lịch, cũng thực hiện chương trình nghỉ hưu sớm.

Khoảng 60% các công ty thực hiện chính sách này đã ghi nhận khoản lỗ ròng trong kết quả tài chính của năm 2020.

Theo số liệu thống kê của Bộ Lao động Nhật Bản, đại dịch đã giáng một đòn chí mạng vào vấn đề việc làm nói chung. Khoảng 123,000 người đã mất việc làm do đại dịch xảy ra trong khoảng thời gian từ tháng 2/2020 đến tháng 12/2021.

Ban đầu phần lớn những người bị mất việc là người lao động thời vụ, tuy nhiên con số gần đây cho thấy hơn nửa số người mất việc là nhân viên văn phòng chính thức.

Ảnh hưởng kinh tế kéo dài từ đại dịch đã buộc nhiều công ty phải bắt đầu cho nhân viên chính thức nghỉ việc, một trong số đó là thông qua các chương trình nghỉ hưu sớm. Du lịch là một trong những lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, và nhiều công ty trong lĩnh vực này đã bắt tay vào các biện pháp cắt giảm nhân sự quy mô lớn. Ví dụ như tập đoàn du lịch KNT-CT Holdings điều hành Kinki Nippon Touristđã thực hiện chương trình nghỉ hưu sớm từ tháng 1 đến tháng 2/2021. Ngoài ra công ty mẹ có kế hoạch cắt giảm 7,000 lao động hoặc hơn trong tổng lực lượng lao động đến cuối tháng 3/2025 qua nhiều biện pháp khác nhau, chẳng hạn như hạn chế tuyển dụng nhân sự mới.

• tình hình nước Nhật