Điểm lại các cột mốc trong mối quan hệ sâu sắc giữa Hoàng gia Nhật Bản và Hoàng gia Anh từ 150 năm trước

Mối quan hệ sâu sắc giữa Hoàng gia Nhật Bản và Hoàng gia Anh đã có từ 150 năm trước. Hai quốc gia có mối quan hệ rất chặt chẽ cho đến khi Chiến tranh thế giới thứ 2 khiến họ trở thành kẻ thù của nhau.

Các thành viên của gia đình Hoàng gia ở cả hai bên đóng vai trò quan trọng trong việc nối lại Liên minh Nhật- Anh sau khi chiến tranh kết thúc cho đến ngày nay.
Hãy cùng nhìn lại lịch sử của mối quan hệ đặc biệt này, mối quan hệ đã có ảnh hưởng đáng kể đến Liên minh Anh-Nhật mới.

Kể từ khi rời Liên minh Châu Âu, Anh đã thể hiện sự tập trung chưa từng có vào mối quan hệ với Nhật Bản. Anh và Nhật đều là các quốc đảo được cai trị theo chế độ quân chủ lập hiến, và các gia đình Hoàng gia hai bên đã thiết lập mối quan hệ ngoại giao trong khoảng 150 năm.

Ở văn phòng lưu trữ Hoàng gia bên trong lâu đài Windsor nước Anh còn lưu giữ những kỷ vật thể hiện mối quan hệ đặc biệt giữa Hoàng gia 2 nước, bao gồm:

– Bản thảo bức điện từ Vua George gửi Hoàng đế Hirohito chúc mừng ông nhân kỷ niệm 2,600 năm Quốc khánh Nhật Bản vào ngày 11/02/1940, và thư hồi đáp của Hoàng đế gửi nhà Vua vào ngày 12/02/1940.

– Bản thảo bức điện từ Vua George đến Hoàng đế Hirohito gửi lời chia buồn về cái chết của Công chúa Masako, con gái thứ 6 của Thiên Hoàng Minh Trị và là vợ của Hoàng tử Takeda Tsunehisa, vào ngày 09/03/1940, cùng lời cảm ơn của Hoàng đế vào ngày 03/11/1940.

– Bảo thảo bức điện từ Vua George chúc mừng Hoàng đế về lễ cưới của Hoàng tử Mikasa Takahito vào ngày 22/10/1941, và thư trả lời của Hoàng đế cùng ngày.

Trong số các lưu trữ trên, đáng chú ý là bức điện chúc mừng hôn lễ của Hoàng tử Mikasa Takahito được gửi chỉ 2 tháng trước khi Nhật Bản tấn công Trân Châu Cảng và bắt đầu chiến dịch Malaya, mở đầu cho Chiến tranh Thái Bình Dương. Hoàng gia của cả hai quốc gia vẫn tham gia vào cuộc trò chuyện thân thiết, cho đến vài tuần trước khi chiến tranh khiến họ trở thành kẻ thù của nhau.

Mối quan hệ giữa Hoàng gia Anh và Hoàng gia Nhật Bản bắt đầu vào năm 1869, khi con trai thứ 2 của Nữ hoàng Victoria là Hoàng tử Alfred đến thăm Nhật Bản. 

Tình bạn này đạt đến đỉnh cao dưới thời trị vì của Thiên hoàng Showa. Năm 1921, khi vẫn còn là Thái tử Hirohito, ông trở thành thành viên Hoàng gia đầu tiên đến thăm nước Anh. Ông rời Yokohama vào ngày 03/03 trên tàu chiến Katori do Anh chế tạo để thực hiện chuyến công du 5 quốc gia châu Âu. Đón tiếp Hirohito là Vua George V.

Vào thời điểm đó, Vua George V, ông nội của Nữ hoàng Elizabeth đã 55 tuổi, trong khi Thái tử Hirohito chỉ vừa bước sang tuổi 20. Nhà vua rất thích Thái tử và dành cho Thái tử lòng hiếu khách nhiệt thành khi họ cùng ngồi trên một cỗ xe, trong một cuộc diễu hành chào đón.

Trong chuyến đi đó, Thái tử Hirohito đã học được tầm quan trọng và sự ấm áp của mối quan hệ gia đình giữa Hoàng gia Anh hiện đại, như biểu tượng của sự kết nối với thần dân của họ.

Cựu phóng viên Yomiuri Shimbun Murao Kiyokazu đã viết trong một tiểu luận có tựa đề “Kōtaishi no kekkon” (Cuộc hôn nhân của Thái tử) rằng, tại một cuộc họp báo vào năm 1961 nhân ngày sinh nhật 60 tuổi của mình, vị Thiên hoàng đã kể lại khoảng thời gian thú vị nhất trong cuộc đời ông là chuyến thăm đến Anh. 

”Tôi đến Anh khi 20 tuổi, tôi đã dành 3 ngày tại Cung điện Buckingham với Vua George V, và ông ấy đã dạy tôi cùng với con trai ông (Hoàng tử xứ Wales và Vua Edward VIII trong tương lai) cách trở thành một nhà lãnh đạo của chế độ quân chủ lập hiến….. Tôi nghĩ về Vua George V như người cha thứ 2 của mình”.

Năm 1979, tại Biệt thự Hoàng gia ở Nasu, Thiên hoàng nhớ lại rằng: ”Những điều tôi nghe được từ Vua George V về bản chất của chế độ quân chủ lập hiến đã trở thành gốc rễ trong suy nghĩ suốt phần đời còn lại của tôi”.

Theo Eikoku ōshitsu shijiten (Lịch sử Bách khoa của Hoàng gia Anh), Vua George V “là một cố vấn đáng kính cho Nội các, ông đảm bảo được danh tiếng của mình trong một nền quân chủ lập hiến thành công, điều hiếm có trong lịch sử hiện đại.”

Vua George V thường nói chuyện trực tiếp với Chính phủ và đóng một vai trò tích cực trong chính trị. Vua đã dạy vị Thái tử trẻ tuổi các nguyên tắc của chế độ quân chủ lập hiến, trong đó quốc vương vừa là biểu tượng vừa có “quyền đưa ra cảnh cáo” khi can thiệp vào các vấn đề chính trị.

Chuyến thăm cũng có tác động đáng kể đến lối sống của gia đình Hoàng gia. Từ năm 1923, không lâu sau chuyến công du đến Anh của Thiên hoàng Showa, ông bắt đầu đặt may những bộ quần áo từ một thợ may nổi tiếng trên phố Savile Row ở London, thay đổi trang phục của mình từ trang phục truyền thống của Nhật Bản sang trang phục trang trọng của phương Tây.

Ông cũng thích dùng thịt nguội, trứng và bánh mì nướng trong bữa sáng thay vì súp miso và cơm theo kiểu truyền thống Nhật Bản. Sau chiến tranh, ông tiếp tục lựa chọn một số món ăn theo phong cách Anh như bột yến mạch, xà lách trộn và bánh mì nướng.

Thiên hoàng cũng bãi bỏ chế độ đa thê, một tập quán được áp dụng để tăng số lượng nam giới thừa kế, ủng hộ hôn nhân Hoàng gia một vợ một chồng. Người thậm chí từ bỏ việc ngủ trên nệm Futon để đổi sang nằm trên giường.

Một thay đổi đáng kể là những đứa trẻ trong gia đình Hoàng gia không còn được nuôi dưỡng bởi những người chăm sóc mà ở cùng với cha mẹ của chúng. Đây là cách gia đình Hoàng gia dần được công nhận là một gia đình thực sự trong mắt người dân Nhật Bản.

Nhật Bản và Anh đã ký một liên minh quân sự vào năm 1902, vì cả hai quốc gia đều công nhận Nga là kẻ thù chung. Khi Nhật Bản giành chiến thắng trong Chiến tranh Nga-Nhật từ 1904 đến 1905, đó là nhờ sự trợ giúp của Anh.

Tuy nhiên sau đó, Mỹ ngày càng cảnh giác với liên minh Anh – Nhật khi chứng kiến ​​sự trỗi dậy của Nhật Bản. Mỹ buộc Anh chấm dứt quan hệ ngoại giao với Nhật Bản. Khi thành lập Hội Quốc Liên, Anh đã phản đối việc Nhật Bản nhất quyết đưa ra điều khoản bác bỏ sự phân biệt chủng tộc trong giao ước, và điều đó khiến Nhật không tin tưởng vào Anh.

Ngay sau khi Thái tử trở về từ chuyến đi của mình, vào tháng 11 năm 1921, ông đóng vai trò nhiếp chính, và tháng sau tại một hội nghị ở Washington, các Chính phủ tham gia đã quyết định chấm dứt Liên minh Anh-Nhật kể từ năm 1923. Hai thập kỷ sau, vào năm 1941, Chiến tranh Thái Bình Dương đã đưa các quốc gia này vào cuộc chiến khốc liệt. Mặc dù vậy, thời gian ba tuần ở lại Anh của Thái tử đã đóng vai trò bước ngoặt trong quan hệ giữa hai quốc gia.

Liên lạc giữa hai gia đình Hoàng gia bị ngắt quãng, chỉ được nối lại sau khi Chiến tranh thế giới thứ 2 kết thúc. Sự ngờ vực về Nhật Bản vẫn tồn tại ở Anh, đặc biệt là trong số những người lính cũ từng bị Nhật bắt giam, nhưng Hoàng gia Anh và Hoàng gia Nhật Bản đã tìm cách làm ”tan lớp băng”.

Năm 1953, một năm sau khi chủ quyền của Nhật Bản được khôi phục, Thái tử Akihito đã có chuyến thăm quốc tế đầu tiên để dự lễ trao vương miện cho Nữ hoàng Elizabeth. Thái tử đã tìm hiểu lịch sử đế chế Anh từ cuốn tiểu sử về George V của Harold Nicholson và được Thủ tướng Winston Churchill chiêu đãi như một vị khách danh dự.

Tại một bữa tiệc trưa chào mừng có sự góp mặt của chủ một tờ báo nổi tiếng từng đăng bài về những bài báo chống Nhật, tính cách khiêm tốn của vị khách Nhật Bản đã tạo ấn tượng với những người Anh tham dự, và quan hệ giữa Nhật Bản và Anh bắt đầu được cải thiện.

Năm 1971, khi Nhật hoàng Hirohito có chuyến thăm khác tới Anh 50 năm sau chuyến công du đầu tiên của ông khi đó vẫn còn là Thái tử, thành viên Hoàng gia Lord Mountbatten đã không tham dự bữa tiệc chính thức của nhà nước. Mountbatten từng là Tư lệnh Đồng minh tối cao tại Nhà hát Đông Nam Thái Bình Dương và đã mất khá nhiều người trong trận chiến chống lại Nhật Bản.

Tuy nhiên, Nữ hoàng Elizabeth đã xoa dịu sự căng thẳng khi nói: “Chúng ta không thể giả vờ rằng quan hệ giữa hai dân tộc chúng ta luôn luôn hòa bình và thân thiện, chính trải nghiệm này sẽ khiến tất cả chúng ta quyết tâm không bao giờ để điều đó xảy ra nữa”.

Nữ hoàng luôn cố gắng duy trì mối quan hệ thân thiết với Hoàng gia Nhật, và điều này khiến bà được chào đón nồng nhiệt tại Nhật Bản trong chuyến thăm đầu tiên với tư cách là thành viên Hoàng gia vào năm 1975.

Năm 1998, cùng với chuyến thăm đến Anh của Nhật hoàng Akihito, Thủ tướng Hashimoto Ryūtarō đã viết một bài báo trên tờ The Sun của Vương quốc Anh bày tỏ lòng tiếc thương sâu sắc và lời xin lỗi chân thành, đồng thời Chính phủ Anh đã quyết định dành những quyền lợi đặc biệt cho các cựu tù binh Nhật Bản. Cựu Đại sứ Anh tại Nhật Bản David Warren đã chỉ ra rằng chuyến thăm năm 1998 đóng một vai trò quan trọng trong bước tiến tới hòa giải.

Mối quan hệ bền chặt giữa Hoàng gia Nhật Bản và Hoàng gia Anh đã giúp tạo ra một mối quan hệ mới giữa hai quốc gia, giữa những nghi ngờ rằng chiến tranh sẽ còn tiếp diễn. Nhật hoàng Akihito đã đến thăm Anh một lần nữa vào năm 2012 để kỷ niệm 60 năm ngày Nữ hoàng Elizabeth đăng quang.

Thiên hoàng đương nhiệm của Nhật Bản, Naruhito, cũng đã chọn đi du học ở Anh khi vẫn còn là Hoàng tử. Thiên hoàng Naruhito từng nghiên cứu lịch sử vận ​​tải đường thủy trên sông Thames khi còn là một sinh viên tại Oxford. Vào năm 2015, Thái tử Naruhito và Công chúa Masako đã gặp Hoàng tử William trong chuyến thăm Nhật Bản vào năm 2018. Con gái lớn của họ, Công chúa Aiko, theo học trường Hè tại Eton College. Hoàng gia Nhật Bản và Anh thiết lập được các mối quan hệ gia đình trong ba thế hệ.

Mối quan hệ của hai gia đình Hoàng gia rõ ràng đóng vai trò quan trọng trong việc hòa giải giữa hai quốc gia. Việc tồn tại một kênh ngoại giao thứ cấp, ngoài quan hệ liên Chính phủ thông thường sẽ hỗ trợ rất nhiều trong việc gắn kết mối quan hệ.

Năm 2021 đánh dấu 100 năm ngày Thái tử Hirohito hạ cánh trên Đảo Wight. Nếu đại dịch COVID-19 lắng xuống thì chuyến thăm quốc tế đầu tiên của Thiên hoàng và Hoàng hậu cùng nhau sẽ là đến Anh. Khi Nhật Bản và Anh, hai quốc đảo từ phương Đông và phương Tây, xây dựng liên minh mới, một kỷ nguyên giao lưu mới giữa các Hoàng tộc sẽ thêm vững chắc.

• Hoàng gia Nhật Bản