Cuộc tranh cãi trong nhiều năm ở Nhật – Đũa gỗ dùng một lần có thân thiện với môi trường hay không?

Các cuộc tranh cãi đã nổ ra trong nhiều năm ở Nhật Bản về giá trị của đũa gỗ dùng một lần. Đây là một dụng cụ quan trọng tại các nhà hàng và đóng vai trò không thể thiếu trong các hộp Bento (cơm hộp làm sẵn) được bán ở những cửa hàng tiện lợi và siêu thị.

Nhật Bản vứt bỏ hàng tỷ đôi đũa “waribashi” mỗi năm, thế nhưng những đôi đũa này vẫn được sử dụng mặc kệ các tranh luận liên quan đến tính thân thiện với môi trường của nó.

Năm ngoái, Nhật Bản đã nhập khẩu 13,8 tỷ đôi đũa dùng một lần, chủ yếu từ Trung Quốc. Con số đó chỉ bằng hơn một nửa so với con số đỉnh cao đạt được vào giữa những năm 2000.

Sự sụt giảm chủ yếu là do người Nhật đổi sang dùng đũa làm bằng nhựa tổng hợp và ngày càng có nhiều người mang đũa từ nhà ra ngoài khi đi ăn, một phần vì lý do vệ sinh và cũng vì lo ngại về vấn đề môi trường môi trường.

Một yếu tố khác đến từ việc lượng người đi ăn ở ngoài giảm mạnh khi các quy định về Covid-19 của Chính phủ Nhật bắt đầu có hiệu lực.

Theo số liệu thống kê của Bộ tài chính, hơn 80% đũa dùng một lần nhập khẩu hiện nay có xuất xứ từ Trung Quốc. Việt Nam chiếm phần lớn số còn lại.

Các số liệu cho thấy nhập khẩu đũa đã giảm sau khi đạt mức cao nhất vào năm 2005 là 25,4 tỷ đôi. Vào năm 2020 khi các nhà hàng cắt giảm giờ mở cửa do đại dịch, con số này đã giảm đáng kể xuống 14,2 tỷ đôi, từ 17,1 tỷ đôi mỗi năm trước đó.

Theo Cơ quan Lâm nghiệp, hồ sơ thống kê về số lượng đôi đũa dùng một lần được sản xuất ở Nhật Bản đã không được lưu giữ kể từ năm 2010, khi đó 550 triệu đôi có nguồn gốc trong nước.

Các trung tâm sản xuất chính của Nhật bao gồm khu vực Yoshino ở tỉnh Nara, nơi đũa được làm từ phần còn lại của gỗ sau khi được sử dụng để tạo ra ván hoặc cột nhà.

Số lượng đũa dùng một lần được sản xuất trong nước đã giảm kể từ năm 2010 do giá nhập khẩu rẻ.

Những lập luận trái chiều về việc sử dụng đũa dùng một lần bắt đầu rộ lên vào những năm 1990 và 2000. Các nhà phê bình cho rằng chúng tạo ra một lượng lớn chất thải và dẫn đến nạn phá rừng.

Tuy nhiên, những người khác lại kiên quyết bảo vệ với lý do chỉ cần một lượng gỗ tương đối nhỏ cho mục đích này. Họ cũng cho rằng đũa dùng một lần khuyến khích sử dụng bền vững đất rừng.

Cuộc tranh cãi đã thúc đẩy nhiều người bắt đầu sử dụng ”đũa của tôi”, là đũa mà mỗi người tự mang theo khi đi ăn ngoài thay vì dùng đũa dùng một lần. Ngoài ra nhiều doanh nghiệp bắt đầu sử dụng đũa làm bằng nhựa tổng hợp, không chỉ đơn giản là bảo vệ môi trường mà còn để giảm chi phí.

Góc nhìn khác

Một nhóm được dẫn đầu bởi Masafumi Inoue, giáo sư thiết kế vật liệu bền vững tại Đại học Tokyo, đã thực hiện một nghiên cứu cách đây 5 năm để so sánh sự phát thải carbon trong vòng đời của đũa dùng một lần và đũa làm bằng nhựa tổng hợp.

Nhóm của ông phát hiện ra rằng quy trình sản xuất đũa gỗ dùng một lần sử dụng gỗ dư, thải ra ít khí nhà kính nhất, so với quy trình sản xuất đũa qua chặt cây tỉa thưa rừng và ít hơn đũa sản xuất từ nhựa tổng hợp.

Nghiên cứu cho thấy, đũa dùng một lần do Trung Quốc sản xuất tạo ra lượng khí nhà kính cao nhất, do các yếu tố như phát thải giao thông vận tải.

Ông Inoue nói: ”Bạn không nên chỉ lo lắng về hiện tương nóng lên toàn cầu, vì còn có những thiệt hại khác đối với môi trường, chẳng hạn như các thiệt hại do sử dụng chất tẩy rửa (để rửa đồ dùng). Vì vậy, những ưu và nhược điểm của việc sử dụng đũa dùng một lần có thể được xem xét từ nhiều góc độ”.

Ông cũng bổ sung rằng một đôi đũa gỗ dùng một lần có thể tạo ra đủ bột giấy để sản xuất 2 tờ giấy lụa.

”Không dễ để đưa ra kết luận về việc sản phẩm nào gây lãng phí nhiều tài nguyên hơn”.

Một con phố ở quận Nishi-Asakusa thuộc phường Taito của Tokyo có tên là Kappabashi Dougu tập trung n hiều cửa hàng phục vụ cho ngành công nghiệp thực phẩm.

Một trong số các cửa hàng, Hashitou Honten, bán các loại đũa dùng một lần cả trong nước và nước ngoài, bao gồm cả loại sang trọng cho các nhà hàng kiểu Nhật  cao cấp, cùng với các loại đũa sơn mài không dùng một lần.

Yasunari Uenaka, Giám đốc điều hành của Hashitou Honten cho biết: ”Mọi người chọn đũa dùng một lần nếu ưu tiên của họ là mua sỉ. Một số đũa dùng một lần từ Trung Quốc có chất lượng khá, đồng thời đũa dùng một lần đã được sản xuất trong nước thông qua các phương pháp xem xét đến môi trường và các yếu tố khác”.

Tóm lại dù được nhập khẩu hay sản xuất nội địa, dù vấn đề thiệt hại môi trường vẫn đang được đưa ra tranh cãi, chỗ đứng của loại đũa này trên thị trường vẫn rất vững chắc.

• Đũa dùng một lần