Bậc thầy thơ Haiku Basho Matsuo thật ra là…một Ninja?

Bạn có biết thơ Haiku là thơ gì không?

Đó là một thể thơ của Nhật, truyền tải cảm xúc với số lượng chữ hạn chế, luật lệ vô cùng khắt khe so với thơ của các nước khác.

Trong câu chuyện lần này, chúng ta sẽ đi vào phân tích một số bài thơ của bậc thầy thơ Haiku Matsuo Basho, từ đó phát hiện ra “sứ mệnh” mới của ông, với tư cách là…Ninja.

Đầu tiên, để hiểu rõ hơn về thơ Haiku, chúng ta hãy thử nhìn vào bài thơ dưới đây của Basho Matsuo nhé.

閑（しず）かさや

　岩に染み入る

　蝉（せみ）の声

Tạm dịch:

Sự yên tĩnh

 Thấm vào đá

　Tiếng ve sầu

Đây là kiệt tác do Basho Matsuo sáng tác tại một ngôi chùa ở tỉnh Yamagata ngày nay.

Quá trình sáng tác thơ Haiku trong tiếng Nhật gọi là 詠む (Yomu) – ngâm (thơ).

Haiku được viết giới hạn trong ba câu với cú pháp 5 + 7 + 5 âm tiết.

Mặc dù việc có nhiều hơn hay ít hơn một âm tiết vẫn sẽ được chấp nhận, nhưng như vậy sẽ làm giảm đi giá trị đánh giá của bài thơ. Đây chính là cái khó của việc làm thơ Haiku.

Ngoài ra, có một quy tắc đó là bạn phải viết được ít nhất một từ ngữ theo mùa, để người đọc có thể cảm nhận được đó là mùa nào.

Như trong bài thơ Haiku này, ve sầu được dùng như một từ chỉ mùa hè.

Thêm nữa, bằng cách dùng ý nghĩa của chữ Hán được sử dụng trong bài, dù chỉ là một câu ngắn, cũng có thể biểu thị được cảm xúc của tác giả.

Ví dụ,  trong câu 閑かさや (shizukasa), nếu là tiếng Nhật phổ thông sẽ dùng 静かさや (shizukasa) để chỉ vào sự yên tĩnh. Thế nhưng tác giả không chỉ muốn nhấn mạnh vào sự tĩnh lặng, không một tiếng động của không gian, mà còn muốn người đọc cảm nhận được sự “nhàn”, sự thoải mái trong tâm trạng, nên mới dùng Kanji 閑 (nhàn) trong 閑静 (Kansei).

Trở lại với câu chuyện “sứ mệnh” khác của bậc thầy Haiku Basho Matsuo. Thật ngạc nhiên khi giả thuyết cho rằng nhà thơ Haiku nổi tiếng nhất thế giới thực ra là một Ninja lại được rất nhiều người chấp nhận.

Cùng phân tích vài nét trong cuộc đời nhà thơ để chứng minh cho giả thuyết này nhé.

Basho Matsuo sinh năm 1644 tại tỉnh Iga. Nếu bạn là một người yêu thích phim hoạt hình Nhật Bản, có thể bạn biết rằng Iga là một ngôi làng Ninja. Vì thế, khả năng rất cao là ông cũng mang trong mình dòng máu của Ninja.

Sau đó, Basho Matsuo chuyển đến Edo (nay là Tokyo) vào năm 1666 và trở nên nổi tiếng trong giới thơ Haiku. Năm 1689, ở tuổi 45, ông dẫn các đệ tử vừa đi du ngoạn khắp các vùng Tohoku, vừa ngâm thơ Haiku. Sau đó, ông tập hợp các bài thơ Haiku mà ông đã sáng tác ở vùng Tohoku và xuất bản chúng với tên Oku no Hosomichi (Những con đường hẹp ở bên trong).

Giả thuyết tin rằng chuyến đi sáng tác thơ Haiku lần này chỉ là ngụy trang, thực tế đây là một chuyến đi bí mật nhằm thực hiện sứ mệnh khác. Lý do là vì có rất nhiều bí ẩn trong lịch trình di chuyển của Basho Matsuo.

1. Nơi muốn đi lại không thể ở

Đầu tiên hãy phân tích vào bài thơ Basho làm trước khi bắt đầu chuyến đi.

松島の

月まづ心

にかかりて

Ánh trăng ở Matsushima

Treo thẳng vào tim

Nội dung bài thơ nói về việc Basho đã mơ thấy được đến Matsushima, một địa danh ở tỉnh Miyagi, có thể hiểu được ông đã muốn đến Matsushima đến nhường nào.

Vậy mà ông chỉ ở lại Matsushima một ngày, trong khi ở lại những nơi khác có khi đến 13 đêm.

Có thể vì nơi ấy không tuyệt vời như ông mong đợi, nhưng cũng có thể ông phải di chuyển đến nơi khác để thực hiện nhiệm vụ, thay vì ở lại một nơi mà bản thân muốn tới.

2. Khoảng cách và tốc độ di chuyển bất thường

Tổng hành trình dài khoảng 2.400 km. Basho và các đệ tử đã di chuyển trong suốt 5 tháng trời để đến được đây.

Đừng nói là Shinkansen, vào thời đại đó ngay cả xe đạp cũng chưa có, vì vậy có thể thấy rằng đó là một khoảng cách vô cùng lớn.

Điều tuyệt vời hơn nữa là vào ngày có quãng đường di chuyển dài nhất, họ đã đi được tới những 40 km.

Mặc dù đi bộ 40 km không phải là không thể, nhưng nhớ rằng khi đó nhà thơ đã 45 tuổi. 45 tuổi vào thời đó thì cũng đã khá già rồi. Việc một người già có thể di chuyển quãng đường dài đến thế là không bình thường.

3. Vấn đề cấp phép đi lại

Tận 5 tháng đi du ngoạn liên tục sẽ cần rất nhiều tiền. Dù ở thời đại bây giờ cũng rất tốn kém, chưa kể trong thời đại nhà thơ đang sống, việc đi du lịch chưa trở nên phổ biến, nên sẽ còn tốn kém nhiều hơn nữa.

Hơn nữa, vào thời điểm đó, các quận, huyện của Nhật Bản bị chia thành các nước nhỏ và cần phải có hối phiếu thông hành để di chuyển qua lại. Đây cũng là một khoản chi phí đáng kể.

Thưa ông Basho Matsuo, số tiền này ông có được từ đâu?

Nếu ông là một Ninja và đang thực thi nhiệm vụ cho một quốc gia nào đó, có thể chấp nhận được.

Các bạn nghĩ sao?

Một giả thuyết khác cho rằng chuyến đi của bậc thầy Haiku thực sự là để thu thập thông tin về khu vực Tohoku. Vào thời điểm đó, khu vực Tohoku cách xa Edo và rất khó để quản lý. Cá nhân tôi nghĩ rằng cũng có thể xảy ra tình huống Basho được cử đến Tohoku để thăm dò, vì nếu các nước ở vùng này thông đồng với nhau để tấn công Edo, đó sẽ là tình huống vô cùng đáng sợ.

• Haiku