Cảm quan thẩm mỹ của người Nhật 1: Cảm nhận mọi thứ từ những điều nhỏ bé

Người nước ngoài thường cảm thấy khó hiểu về cách người Nhật cảm nhận và trải nghiệm vẻ đẹp. Trong các bài viết tiếp theo, tôi sẽ đề cập đến những điểm khác biệt trong quan niệm thẩm mỹ của người Nhật.

“Cảm nhận mọi thứ từ những điều nhỏ bé”

Như các bạn đã biết, Nhật Bản nổi tiếng với khả năng thu nhỏ mọi thứ. Vào khoảng năm 2000, Nhật Bản đã làm cả thế giới kinh ngạc khi thu nhỏ máy tính cá nhân vốn cồng kềnh thành những chiếc laptop nhỏ gọn. Hay như việc Nhật Bản cũng rất thành công trong việc chế tạo những chiếc ô tô nhỏ gọn.

Tuy nhiên, điều đó không chỉ đơn giản là thu nhỏ kích thước mà ẩn sâu đó là một tư tưởng tập trung toàn bộ sự chú ý vào từng điểm nhỏ, từ đó nhìn ra tổng thể.

Ichigo Ichie (一期一会 – Nhất kỳ nhất hội)

Bạn có biết câu thành ngữ nổi tiếng này không?
Đây là lời nhắc nhở mang ý nghĩa hãy trân trọng từng khoảnh khắc trong mỗi cuộc gặp gỡ, dù chỉ là lần đầu tiên và duy nhất. Không nên suy nghĩ về tương lai, hãy để tâm hồn hòa mình vào khoảnh khắc hiện tại.

Đừng vội vàng đặt câu hỏi về những mối quan hệ tiếp theo hay nghĩ về những lợi ích có thể đạt được nếu tiếp tục mối quan hệ này. Hãy để trái tim dẫn dắt, mở lòng đón nhận và trân trọng từng cuộc gặp gỡ, dù chỉ là thoáng qua.

Vườn Nhật Bản

Người Nhật thường tạo ra những mô hình thu nhỏ của núi, sông, thác nước trong một khu vực nhỏ. Điều này thể hiện mong muốn mang cảm giác về thiên nhiên rộng lớn, thậm chí là cả vũ trụ, vào trong khu vườn nhỏ bé. Vào mùa xuân, những bông hoa rực rỡ khoe sắc, và mùa thu, sắc lá đỏ rực rỡ tô điểm cho khu vườn thêm thơ mộng.

Vườn Nhật Bản được thiết kế để con người có thể cảm nhận không gian và thời gian trong một khu vực nhỏ, đồng thời cảm nhận sự hiện hữu của con người khi sống cùng với thiên nhiên.

Khi nhìn từ trong nhà ra, vườn Nhật Bản không chỉ bao gồm khu vườn mà còn mượn cảnh núi non xa xa, thậm chí là bầu trời, trăng sao để tạo nên một không gian thống nhất với vũ trụ. Đây chính là ý tưởng cốt lõi của vườn Nhật Bản.

Cảm giác này lại đặc biệt ở chỗ, đối với các giác quan thông thường như thị giác, vị giác, xúc giác và thính giác thông qua việc nhìn thấy, nếm, chạm và nghe, ta không thể cảm nhận tất cả từ những điều nhỏ bé thì “cảm nhận bằng toàn bộ cơ thể” là sự hòa quyện của tất cả các giác quan, giúp ta cảm nhận mọi thứ một cách trọn vẹn và sâu sắc hơn.

Nhà cổ Nhật Bản cũng sở hữu những đặc điểm tương tự. Tuy có điểm chung với các quốc gia khác là có trụ và mái che, nhưng việc sử dụng ít vách ngăn như vậy lại khá hiếm gặp.

Bên trong nhà, vách ngăn hay còn gọi là cửa trượt “Fusuma” được sử dụng để phân chia không gian, và vách ngăn “Shoji” được dùng để ngăn cách với bên ngoài. Đây là nét độc đáo trong kiến trúc nhà truyền thống Nhật Bản – kiểu kiến trúc không có tường.

Có ý kiến cho rằng thiết kế nhà cổ Nhật Bản lấy cảm hứng từ cây cối. Cụ thể, thân cây to lớn tượng trưng cho trụ nhà, tán lá rộng lớn che phủ mái nhà. Cây cối vốn không có sự ngăn cách, do đó, nhà cổ Nhật Bản cũng được thiết kế với ít vách ngăn, giúp con người cảm nhận được sự chuyển đổi của khí hậu bên ngoài.

Đôi khi người ta nói rằng người Nhật không giỏi thể hiện bản thân bằng lời nói và điều này khiến họ không phù hợp với với môi trường quốc tế, nơi giao tiếp trực tiếp và rõ ràng được đề cao, nhưng chẳng phải vì họ chú trọng vào việc “cảm nhận bầu không khí” hơn là thể hiện cảm xúc cá nhân một cách trực tiếp sao?

Mối quan hệ giữa người với người cũng tương tự như vậy, con người không tồn tại đơn lẻ mà luôn gắn kết với nhau trong nhiều mối quan hệ như gia đình, bạn bè, cộng đồng và thậm chí cả nhân loại nói chung.

Vì vậy, không thể chỉ nghĩ đến bản thân mình mà cần phải hướng đến sự cùng tồn tại và cùng phát triển. Đây là lý do tại sao những khái niệm như “Cùng tồn tại, cùng phát triển” ra đời. Khi ta xem đối phương như một phần của bản thân, ta sẽ tự hỏi điều gì là tốt nhất cho họ.

Vấn đề giao tiếp kém và văn hóa hiếu khách Omotenashi là hai yếu tố gắn liền với nhau. Khả năng giao tiếp kém có thể dẫn đến hiểu lầm và khiến Omotenashi không được thực hiện hiệu quả.

Tôi hy vọng, thông qua những kiến thức này, bạn sẽ có thể hiểu rõ hơn về văn hóa Nhật Bản và có những trải nghiệm thú vị hơn khi giao tiếp với người Nhật hoặc thưởng thức văn hóa Nhật Bản, đồng thời bạn cũng có thể hiểu rõ hơn một chút về “sự khó hiểu của người Nhật”.

Tuy nhiên, dường như cảm nhận này đang dần bị mai một trong xã hội Nhật Bản ngày nay.

Tôi cảm thấy hơi buồn khi bản sắc dân tộc Nhật Bản dường như đang dần phai nhạt theo cùng với sự quốc tế hóa của người Nhật. Bạn nghĩ sao về điều này? Hãy để lại ý kiến ngay phía dưới phần bình luận nhé.