Cảm quan thẩm mỹ của người Nhật 2: Tư duy “song song” khác biệt với phương Tây

Đôi khi người ta nói rằng người Nhật không tin vào Thần thánh và thiếu đi triết học.

So sánh với phương Tây, ta nhận thấy tư duy “song song” vốn là nền tảng trong văn hóa Nhật Bản chính là nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt này.

Dựa trên từ khóa “song song”, bài viết này sẽ dẫn dắt các bạn khám phá quan niệm thẩm mỹ và cảm nhận độc đáo của người Nhật.

Người Nhật không phải không tin vào Thần thánh

Nhiều người Nhật không đi nhà thờ mỗi tuần như người theo đạo Thiên Chúa, cũng không cầu nguyện như người theo đạo Hồi.

Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc họ không tin vào Thần thánh.

Người Nhật bình thường trải qua các nghi lễ tôn giáo đa dạng trong đời, từ cầu nguyện tại đền thờ sau khi sinh, kết hôn trước mặt những người lớn tuổi ở nhà thờ đến an táng tại chùa khi qua đời. Đáng chú ý, không ít người cầu nguyện tại đền thờ và chùa với cách cầu nguyện rất chung chung như “Thần ơi, Phật ơi, Chúa ơi”.

Mặc dù có thể bị coi là bất cẩn, nhưng điều này bắt nguồn từ tư duy “song song” của người Nhật.

Shinto (Thần đạo), tôn giáo cổ xưa của Nhật Bản, có quan niệm về “Yaoyorozu no Kami” (八百万の神) theo nghĩa đen là 8 triệu vị thần.

Tuy nhiên, “Yaoyorozu” không phải nói đến con số 8 triệu, mà có nghĩa là vô số, không đếm xuể.

Thần đạo Shinto, tôn giáo bản địa, đóng góp phần lớn vào hệ thống này với số lượng lớn các vị thần đại diện cho các khía cạnh khác nhau trong tự nhiên và cuộc sống.

Bên cạnh đó, Đức Phật của Phật giáo và các vị thần của những tôn giáo khác cũng được người Nhật tiếp nhận và tôn thờ.

Điểm đặc biệt của hệ thống tín ngưỡng này là không có vị thần nào được xem là tối cao. Mỗi vị thần đều mang vai trò riêng biệt, thể hiện sự đa dạng trong quan niệm về thế giới linh thiêng của người Nhật.

Do đó, Nhật Bản chưa bao giờ xảy ra chiến tranh tôn giáo.

Tuy có trường hợp các lãnh chúa tấn công đền chùa vì họ nắm giữ quyền lực quá lớn, nhưng đây không phải là chiến tranh tôn giáo.

Đúng là trong quá khứ Nhật Bản từng đàn áp các tín đồ Thiên Chúa giáo, nhưng đây không phải là xung đột tôn giáo.

Hành động này xuất phát từ mục đích chống lại chính sách thực dân đi kèm với tôn giáo, chứ không phải vì lý do tôn giáo.

Sự sáng tạo sinh ra từ tư duy song song

Từ xa xưa, các tổ chức Nhật Bản đã vận hành dựa trên tư duy “song song” độc đáo.

Trong khi vẫn duy trì thứ bậc tối thiểu cần thiết để hoạt động hiệu quả thì tư duy này đề cao sự bình đẳng và tôn trọng ý kiến của mỗi thành viên.

Chính vì vậy, người ta nói rằng các tổ chức này dễ dàng tạo ra sự sáng tạo.

Tuy nhiên, điều này không còn đúng với Nhật Bản hiện nay…

Cả trong công việc và võ thuật, dù có thầy nhưng sau khi trải qua các giai đoạn, mỗi người sẽ tự tạo ra phong cách riêng và trở nên độc lập.

Ví dụ, trong môn Karate, người ta nói rằng có đến 200 trường phái khác nhau.

Tư duy “song song” chấp nhận rằng mỗi người đều có cách suy nghĩ riêng biệt.

Tuy nhiên, mặt trái của nó là việc chia rẽ thành quá nhiều trường phái khiến việc thống nhất ý kiến trở nên khó khăn, dẫn đến việc trì hoãn việc đưa Karate vào thi đấu Olympic.

Đồng cảm và tôn trọng là nền tảng của tư duy song song

Để được người khác chấp nhận suy nghĩ của mình, trước tiên chúng ta phải học cách chấp nhận họ.

Việc giữ gìn bản thân trong phạm vi chấp nhận này là điều cần thiết để thực hiện tư duy “song song”.

Nhật Bản không có triết học??

Quan điểm cho rằng Nhật Bản không có triết học tương tự như việc cho rằng Nhật Bản không có tôn giáo, và cả hai đều xuất phát từ tư duy “song song”.

Triết học là một lĩnh vực đa dạng với nhiều quan điểm và hệ tư tưởng khác nhau.

Thay vì tin tưởng hoàn toàn vào một điều gì đó, người Nhật tiếp thu một cách chừng mực và tổng hợp nó trong chính bản thân mình.

Mỗi người là một cá thể riêng biệt. Cần chấp nhận cả những người có suy nghĩ khác với mình.

Giống như tôn giáo, tư duy “song song” của Nhật Bản không tuân theo một quyền lực tuyệt đối, mà luôn tìm kiếm câu trả lời bằng chính sức mình.

Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại với quá nhiều thông tin và mọi thứ thay đổi quá nhanh, cách suy nghĩ này của người Nhật cũng có thể khiến người ta cảm thấy khó khăn.

Tư duy “song song” có thể khiến người Nhật khó giao tiếp hiệu quả với những người không quen thuộc với cách suy nghĩ này. Hy vọng tôi đã truyền tải được thông điệp này một cách hiệu quả.