Tại sao Nhật Bản không bị đô hộ?

Thế kỷ 19 ghi dấu ấn lịch sử bằng sự bành trướng mạnh mẽ của chủ nghĩa thực dân phương Tây, biến nhiều quốc gia châu Á thành thuộc địa. Tuy nhiên, Nhật Bản lại là một ngoại lệ.

Nhà Thanh vốn là Trung Quốc lúc bấy giờ đã bị các nước phương Tây xâm lược và chia cắt lãnh thổ. Một phần lãnh thổ là Hồng Kông phải chịu hơn 150 năm dưới ách đô hộ của Anh, cho đến tận năm 1997 mới được trao trả về cho Trung Quốc.

Đây là một sự kiện lịch sử tương đối gần đây.

Tại sao Nhật Bản có thể giữ được độc lập trong khi phần lớn châu Á rơi vào tình trạng như vậy?

Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết hôm nay.

Thời điểm thuận lợi

Năm 1856, Chiến tranh Krym kết thúc. Mặc dù bận rộn với việc xử lý hậu chiến, Anh vẫn tiếp tục chính sách thực dân, nhưng họ tập trung vào Ấn Độ và Trung Quốc và không có đủ nguồn lực để can thiệp vào Nhật Bản.

Pháp cũng gặp nhiều khó khăn trong việc xử lý hậu chiến Krym. Mỹ cũng chìm trong nội chiến Nam – Bắc vào năm 1861, khiến đất nước lâm vào hỗn loạn. Đây là một trong những lý do khiến họ không còn đủ sức mở rộng thêm lãnh thổ thuộc địa.

Một quốc gia không cần thiết!?

Mục đích của chính sách thực dân là đảm bảo thị trường, nguồn tài nguyên và lương thực.

Tuy nhiên, Nhật Bản là một quốc gia có địa hình đồi núi, khiến việc khai thác và sử dụng các vùng lãnh thổ mới trở nên khó khăn và tốn kém.

Do đó, Nhật Bản có thể được coi là “quốc gia không cần thiết” đối với các cường quốc phương Tây đang tìm kiếm thuộc địa mới.

Mặc dù đây là một điều may mắn cho Nhật Bản, nhưng việc bị coi là “không cần thiết” cũng có thể gây tổn thương cho lòng tự tôn dân tộc của người Nhật.

Chuyển giao quyền lực hạn chế thiệt hại

Nhật Bản vào thời điểm đó đang trong giai đoạn chuyển đổi từ thời đại samurai sang thời đại hiện đại hóa.

Đây là thời kỳ đầy biến động khi đất nước nội chiến liên miên và kiệt quệ.

Nếu các cường quốc phương Tây tấn công vào thời điểm này, họ có thể dễ dàng chiếm lĩnh và cai trị Nhật Bản. Thậm chí, xét về hiệu quả chi phí, đây có thể là một lựa chọn hợp lý.

Đây là thời điểm Nhật Bản mới chỉ vừa mở cửa giao thương với các nước khác sau một thời kỳ dài thực hiện chính sách bế quan tỏa cảng. Trước đó, họ đã hạn chế tối đa sự giao lưu với bên ngoài, dẫn đến sự trì trệ trong phát triển kinh tế và xã hội.

Vào thời điểm đó, vị lãnh đạo tối cao của Nhật Bản là Tokugawa Yoshinobu. Khi trao trả quyền lực cho Thiên hoàng, ông đã yêu cầu các nước phương Tây “Giữ lập trường trung lập trong cuộc nội chiến của Nhật Bản”.

Mặc dù cuộc chiến tranh giữa phe chính phủ cũ và phe chính phủ mới đã nổ ra, nhưng nhờ việc Tokugawa Yoshinobu nhanh chóng từ bỏ quyền lực để hạn chế tối đa quy mô chiến tranh, Nhật Bản đã có thể chuyển giao quyền lực mà không ảnh hưởng quá nhiều đến sức mạnh quốc gia.

Nếu Tokugawa Yoshinobu bám lấy quyền lực và chiến đấu đến cùng, có lẽ một quốc gia nào đó đã xâm lược Nhật Bản khi đất nước đang mệt mỏi sau cuộc nội chiến.

Mặc dù có ý kiến cho rằng Tokugawa Yoshinobu đã bỏ chạy mà không chiến đấu nhưng khi nhìn nhận từ góc độ của vị tướng quân Samurai, tướng quân cuối cùng của Mạc phủ Tokugawa, người đã gạt bỏ lợi ích cá nhân để bảo vệ đất nước, ta có thể thấy ông ấy thực sự rất oai hùng, phải không?