“Mạo hiểm” học tiếng Nhật qua thơ Haiku

Thứ Năm 31/08/2017 | 9:02 Sáng

Hầu hết các phương pháp học ngoại ngữ đều luyện cho người học cách tiếp cận với nghe nói -đọc -viết để có thể thông thạo ngoại ngữ đó. Tuy nhiên, đối với ngôn ngữ có nền văn hoá đặc sắc và phong phú như Nhật Bản có thể thêm cách học thú vị nữa là:

Học tiếng Nhật qua cảm thơ Haiku để ” thẩm thấu” cả từ ngữ lẫn ý nghĩa của văn phong tiếng Nhật. Cảm nhận được cái hay cái thú vị của ngôn ngữ chỉ khi ta cảm được cái thần của ngôn ngữ đó.

1. Khái quát về thơ Haiku

Haiku ( tiếng Nhật:俳句) ( Bài cú) là thể thơ độc đáo của Nhật, xuất phát từ ba câu đầu (発句 hokku, phát cú) của những bài renga (連歌 liên ca) có tính trào phúng gọi là renga no haikai (連歌の俳諧) mà sau gọi là haikai (俳諧 bài hài).

Thơ Haiku ra đời vào thể kỉ 17, mang âm hưởng sâu thẳm của Thiền tông. Thiền sư thi sĩ lỗi lạc Matsuo Basho là người khai sinh ra thơ Haiku và Yosa Buson, Masaoka Shiki đã hoàn thiện như ngày nay.

Đây là bài thơ ngắn nhất thế giới, chỉ vỏn vẹn 17 âm tiết trong 3 câu 5+7+5.

Phác hoạ chân dung nổi tiếng nhà thơ haiku ( nguồn internet)

Chân dung nhà thơ Yosa Buson

Nhà thơ Masaoka Shiki

2. Nội dung thơ Haiku

Thơ Haiku nổi bật trong sự tương phản các phạm trù đối lập như :

Vũ trụ – con người, vô hạn – hữu hạn, nhất thời – vĩnh hằng….

Trong đó sự đối lập giữa thời gian – không gian, giữa tĩnh- động thường sử dụng nhiều nhất trong thơ Haiku. Bài thơ tuy ” kiệm từ” nhưng nó bao trùm cả bối cảnh của nhà thơ gợi lên cả tâm tư, nỗi niềm của tác giả.

Đề tài thơ Haiku phong phú và đa dạng nhưng hầu như chủ yếu là tả về các mùa trong năm hay còn gọi là quý đề (kikai).

Tuy nhiên, trong thơ Haiku sẽ không xuất hiện các từ về mùa trực tiếp mà chỉ thông qua các yếu tố ngoại cảnh bên ngoài mang tính đặc trưng của mùa để miêu tả như én về thì báo hiệu mùa xuân, hay lá đỏ tượng trưng mùa hạ. Cùng thử dịch 2 bài thơ dưới đây nhé:

古池や蛙飛び込む水の音

Phiên âm:

furikeya

kawazu tobikomu

mizuno oto

Dịch nghĩa:

Ao cũ

con ếch nhảy vào

vang tiếng nước xa

( nguồn Internet)

世の中に耐えて桜のなかりせば

春の心はのどけからまし

Phiên âm:

yononani

taetesakurano

nakariseba

haruno kokoro wa

nodokekaramashi

Dịch nghĩa:

Cuộc đời nếu vắng anh đào

Xuân về lòng đỡ dạt dào vì xuân

( nguồn Internet)

3. Đặc điểm thơ Haiku

Thơ Haiku hàm chứa triết lý nhân sinh về tinh thần từ ái và lạc quan của Thiền tông.

Theo quy luật vạn vật trên vũ trụ này đều có sự tương tác kỳ diệu theo quy luật vận hành của muôn vật. Haiku còn mang đậm ẩn ý của thiền.

Trong đó, thiền đề cao vai trò của khoảnh khắc thực tại đối với việc tu tập, giác ngộ, đề cao giây phút thực tại là tài sản quý giá nhất mà mỗi người chúng ta có được. Vì thế, chúng ta không nên phân tâm, xao lãng bởi những lo lắng , suy tư mà đánh mất giây phút thực tại quý giá.

Nguồn Internet

Trích đoạn văn của Nguyễn Thị Mai Liên ( đại học sư phạm Hà Nội) về phương pháp cảm nghiệm thơ Haiku này tương đồng với phương pháp thể nghiệm của Thiền tông: “trực chỉ nhân tâm, kiến tánh thành Phật’’ nghĩa là nhằm thẳng vào nội tâm, soi chiếu vào tự tánh để thành Phật.

Khi đó chủ thể và đối tượng sẽ đồng nhất, đạt đến trạng thái hiểu biết viên mãn: Trạng thái nhất tâm. Từ những khoảng hư không trong thơ, người đọc có thể thả hồn liên tưởng đến những tầng ý nghĩa sâu thẳm.

Nguồn Internet

Quy tắc thơ haiku có phần hơi khắc khe nhưng chủ đề về thơ thì đa dạng và phong phú. Từ Haiku, ta cảm nhận cái thần thái của những thi sĩ Nhật xưa, từ ngữ súc tích, ngắn ngọn nhưng ý nghĩa sâu rộng. Dùng thơ Haiku để làm “mềm” cái ngôn ngữ tưởng chừng khô khan, khó nhớ sẽ làm quá trình học trở nên thú vị, sinh động hơn.

Bắt đầu bằng việc sử dụng những từ ngữ mô tả liên quan đến thời tiết, những từ ngữ như Anh đào, lả chả rơi, trong gió để gợi nhớ mùa xuân.

Tiếp đến, ta sử dụng những động từ tiếng Nhật để gợi lên không gian động bên ngoài. Cứ thế theo thời gian, từ ngữ đi vào lòng tâm hồn người học dễ dàng hơn.

Nào giờ, chúng ta cùng bắt tay vào tìm kiếm và học những bài thơ Haiku yêu thích thôi!

Midori