Samurai và những bài thơ tuyệt mệnh

Samurai và những bài thơ tuyệt mệnh

Người Nhật trước đây từng có một truyền thống đặc biệt chính là trước khi lìa xa nhân thế, các samurai sẽ để lại một bài thơ tuyệt mệnh. Không đơn giản chỉ là lời nhắn nhủ cuối cùng, những bài thơ này còn là sự kết tinh của cả một đời người – suy tư, nhân sinh quan, và cách họ đối diện với cái chết.

Trong nội dung lần này, xin mời Quý vị cùng tham khảo những vần thơ bất hủ ấy và cùng nhau cảm nhận về chúng!

Toyotomi Hideyoshi – Thành công rồi cũng mong manh như giọt sương

Từ một người nông dân nghèo, Hideyoshi đã bước lên đỉnh cao quyền lực, thống nhất Nhật Bản, một kỳ tích chưa từng có.

Thế nhưng khi nhìn lại, ông chỉ ví cuộc đời mình như giọt sương ban mai, đẹp đẽ nhưng chóng tàn:

　　露(つゆ)と落ち　露と消えにし　我が身かな

　浪速(なにわ)のことも　夢のまた夢

Dịch thơ:

“Thân ta cũng như sương rơi rồi tan biến,

Bao chuyện ở Naniwa chỉ là giấc mộng trong mộng.”

Chiến công hiển hách đến mấy, ngày nhìn lại cũng như những giọt sương, thoáng qua rồi tan biến khi ánh mặt trời lên.

Một người từng làm nên đại nghiệp, giây phút cuối đời, ông thấu hiểu sự phù du của đời người.

Oda Nobunaga – Cái chết cũng chỉ là điều không thể tránh khỏi

Oda Nobunaga, vị tướng tài hoa từng tiến gần đến việc thống nhất Nhật Bản, trước cả Toyotomi Hideyoshi. Tiếc thay, ông đã bị phản bội và giết chết bởi chính thuộc hạ của mình.

Những lời cuối cùng ông để lại chỉ vỏn vẹn vài chữ:

是非に及ばず（ぜひに　およばず）

Dịch thơ:

“Không thể khác được.”

Theo thuật ngữ hiện đại, câu này đồng nghĩa với “仕方がない”, có thể hiểu là “không thể tránh khỏi”, hay “không còn cách nào khác”.

Đơn giản, ngắn gọn, nhưng chứa đựng khí phách một con người sẵn sàng đối diện với số phận.

Uesugi Kenshin – Ra đi trong sự bình thản

Kenshin không chỉ nổi tiếng là một chiến binh mạnh mẽ, mà còn được ngưỡng mộ bởi nhân cách.

Trong giờ phút cuối đời, ông viết:

極楽（ごくらく）も　地獄も先は　有明（ありあけ）の

　月の心に　懸かる雲なし

Dịch thơ:

“Dù trước mắt là thiên đường hay địa ngục,

Lòng ta vẫn trong trẻo như ánh trăng không gợn mây.”

Dù phía trước là thiên đường hay địa ngục đang chờ đợi đi chăng nữa, thì sâu bên trong, tâm hồn ông vẫn an nhiên, không lo lắng hay vướng bận bất cứ điều gì.

Tất cả những cái tên được nhắc đến ở đây đều là những samurai đã từng nỗ lực vì mục tiêu thống nhất Nhật Bản. Không tham sống sợ chết, họ luôn tự hỏi bản thân mình sẽ làm được gì trước lúc ra đi.

Chính sự can đảm và ý thức rõ ràng về cái chết đã giúp họ sống hết mình, để rồi có thể ra đi với những vần thơ bình thản, thanh cao.

Đây chính là nét độc đáo trong quan niệm sinh tử của người Nhật.

Và rồi, có một cái nhìn khác từ vị cao tăng có pháp danh Ikkyu, một nhà sư Phật giáo nổi tiếng với trí tuệ uyên bác.

Lời vị cao tăng này để lại tuy ngắn gọn, nhưng đầy chân thật:

死にとうない

Dịch thơ:

“Ta không muốn chết.”

Không màu mè, không gượng ép, chỉ là tiếng lòng mộc mạc.

Con người vào giây phút cận kề với cái chết, trong lòng sẽ có những cảm nhận riêng. Có thể là hối tiếc, cũng có thể là đau khổ, thậm chí là nỗi sợ hãi. Thế nhưng đối với samurai, họ chọn đối diện với cái chết một cách đầy kiêu hãnh và uy nghiêm.

Không dũng mãnh như những samurai thời cổ đại, liệu một người bình thường như chúng ta sẽ đối mặt với cái chết như thế nào vào khoảnh khắc cuối đời?

Liệu có thể để lại cho đời một vần thơ thật đẹp…?

Tác giả: Abe Kengo

Biên dịch: Maeri Phương Kỳ